Pod hasłem "konflikt" od 14 maja rusza w Krakowie trzynasta edycja festiwalu Miesiąc Fotografii
Tematem programu głównego Miesiąca Fotografii w Krakowie 2015 jest konflikt. Będzie to więc medytacja nad możliwościami i ograniczeniami medium wobec tematu, do którego dokumentowania – wydawać by się mogło – jest stworzone. A jednak nie zawsze: bo konflikt to nie tylko starcia zbrojne; konflikty rozgrywają się często tylko w czyjejś wyobraźni, na konflikty składają się trudne do uchwycenia gesty, nawet wspomnienia. Czy fotografia może w pełni udokumentować sytuacje konfliktowe, niezależnie od ich natury, bez podpórki innego medium – słowa pisanego, dokumentacji filmowej? Czy za pomocą fotografii da się opowiedzieć o wydarzeniach z przeszłości? To tylko niektóre z pytań, jakie sobie stawiamy.
W programie pokazana zostanie wystawa klasyka światowej fotografii, Josefa Koudelki, a także wystawy o charakterze artystyczno-dokumentalnym (jak cykl Zhanga Dali poświęcony cenzurze fotografii w maoistowskich Chinach). Fotografie wielokrotnie nagradzanej Joanny Piotrowskiej (m.in. z cyklu Frowst, wydanego w zeszłym roku przez wydawnictwo MACK Books) skupiają się na dwoistej, miłosno-nienawistnej, bliskości; Indrė Šerpytytė (1944–1991) podejmuje temat pamięci. Markus Schaden (dyrektor The PhotoBookMuseum w Kolonii) jest kuratorem wystawy o przedstawieniu konfliktów w – jak to sam ujmuje – osobnym medium, za jakie uważa albumy fotograficzne. Paweł Szypulski podejmuje temat płci i rasy w fotografii. Łukasz Gorczyca i Adam Mazur za pomocą albumów i książek opowiadają historię zawłaszczania (między innymi politycznego) narodowego symbolu – rzeki Wisły. Wojciech Nowicki wreszcie skupia się na momentach, w których fotografia wydaje się bezradna: na przykładzie zdjęć dokumentalnych wyłapuje chwile, kiedy obiektyw skierowany jest w niewłaściwą stronę.
Punktem wyjścia dla rozważań poświęconych fotograficznym przedstawieniom konfliktu jest mistrzowski, klasyczny już reportaż, Praga’68. Jego autor, Josef Koudelka, wówczas trzydziestoletni fotograf teatralny, spontanicznie zareagował na wydarzenia: razem z innymi wyszedł na ulice Pragi, żeby udokumentować wtargnięcie obcych wojsk, tę krzywdę, jaka się działa jego miastu, państwu, współobywatelom; krzywdę, która działa się jemu samemu. Tematem zdjęć Koudelki nie są więc tylko praskie wydarzenia, ale i konflikt pomiędzy obcymi wojskami a człowiekiem, owym samotnym w tłumie. Po jednej stronie sowieckie czołgi, po drugiej – zwykli prażanie, w tym fotograf, którego jedyną bronią jest możliwość dania świadectwa. Im wszystkim za wcześnie zachciało się wolności; przyszło na nią czekać jeszcze ponad dwadzieścia lat. Josef Koudelka daje mistrzowską lekcję tego, w jaki sposób fotografia może ukazać konflikt – ten najbardziej oczywisty, zbrojny.
A jednak to nie wojny, powstania czy napięcia społeczne są tematem festiwalu – choć i one się przewijają w wystawach Programu Głównego trzynastej edycji Miesiąca Fotografii. Festiwal staje się raczej platformą służącą rozmyślaniom nad możliwościami i ograniczeniami samego medium. Dzieje się tak w przypadku wystaw Joanny Piotrowskiej, która poprzez swoje projekty zdaje relację z opresyjnego charakteru relacji międzyludzkich; Zhanga Dali, który w cyklu A Second History wskazuje na oczywiste zafałszowania historii, które co prawda z upływem czasu są odkrywane, lecz drukowany ślad po nich pozostaje, zapisany w książkach i czasopismach; Indrė Šerpytytė – śledzącej miejsca konfliktów i kaźni na Litwie – po latach pozostają po nich miejsca i pamięć, ale dokumentacja domaga się artystycznego przetworzenia i słownego komentarza, bo bez nich nie sposób zrozumieć obrazu.
Tradycją Miesiąca Fotografii w Krakowie staje się wystawa kuratora Programu Głównego: Wojciech Nowicki pokaże to, co się dzieje Tuż obok – zdjęcia wykonane podczas jednego z najkrwawszych konfliktów XX wieku – pierwszej wojny światowej – zaczerpnięte głównie ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Te fotografie, choć często wykonane w pobliżu frontu, niemal całkowicie pomijają wojenne okoliczności, koncentrując się na etnograficznym zapisie. To podręcznikowy obraz tego, jak ślepym narzędziem może stać się fotografia, jak bywa wyrywkowa, i jak trudno za jej pomocą pokazać to, co dumnie nazywamy prawdą.
W programie festiwalu znajdziemy także dziewięć wystaw młodych twórców w ramach Sekcji ShowOFF, kolejną edycję Przeglądu Portfolio i nagrody Griffin Art Space, a także dziesiątki wydarzeń towarzyszących: spotkań, projekcji, warsztatów, akcji i imprez. Wszystkie odbędą się w Krakowie, od połowy maja do połowy czerwca 2015 roku.
