Wybór obiektywu i sposób jego użycia to umiejętności, które decydują o tym, czy uda Ci się wykonać zdjęcie wyróżniające się na tle innych
Może Wam się wydawać, że trudno jest powiedzieć coś nowego na temat obiektywów. Ale czy po 180 latach istnienia i ewolucji aparatów fotograficznych jesteście pewni, że nic nie zmieniło się w ich konstrukcji? Prawda jest taka, że projektowanie optyki podlega dziś szybkim zmianom: pojawiają się dłuższe zoomy, szersze kąty widzenia, większe maksymalne otwory względne, wyższe rozdzielczości i innowacyjne rozwiązania. To właśnie dobór właściwego obiektywu do fotografowanego tematu zapewnia nadal przewagę cyfrowym lustrzankom i kompaktom systemowym nad powszechnie wykorzystywanymi do robienia zdjęć i coraz bardziej inteligentnymi smartfonami. Ale wykonywanie świetnych fotografii nie polega jedynie na ciągłym przekopywaniu worka pełnego obiektywów. Posługiwanie się każdym typem optyki wymaga innego zestawu umiejętności, jeżeli chcesz w pełni wykorzystać jej prawdziwy potencjał twórczy. Dlatego wyszukaliśmy 10 oszałamiających zdjęć, które pomogą nam omówić ważne kwestie, z których powinieneś zdawać sobie sprawę. Na przykładzie każdego z nich wyjaśnimy najistotniejsze zagadnienia, o których należy pamiętać, gdy używa się różnych rodzajów optyki.
Tradycyjny sposób fotografowania obiektywami szerokokątnymi polega zwykle na próbie uzyskania ostrości w kadrze rozciągającej się od pierwszego planu aż do nieskończoności. Nie wystarczy jednak po prostu ustawić najmniejszy dostępny otwór przysłony – zwykle w granicach wartości f/22. Zacznijmy od tego, że stosowanie najmniejszego otworu względnego powoduje, że obraz staje się bardziej miękki, a to z powodu zjawiska optycznego zwanego dyfrakcją. Uzyskasz wyższej jakości obrazy, jeżeli otworzysz przysłonę o jeden lub dwa jej stopnie, powiedzmy do f/11. Unikaj jednak błędu polegającego na ogniskowaniu obiektywu na linii horyzontu. Maksymalną głębię ostrości uzyskasz, kiedy zogniskujesz obiektyw na „odległość hiperfokalną”, czyli w około jednej trzeciej głębi sceny, wówczas widnokrąg też będzie ostry. Jeżeli chcesz wyznaczyć tę odległość bardzo dokładnie, możesz zainstalować na smartfonie specjalną aplikację do obliczania odległości hiperfokalnej. Aby sprawdzić, czy wszystko zostało poprawnie ustawione, warto zamocować aparat z obiektywem szerokokątnym na statywie, a następnie ocenić ostrość zdjęcia w trybie podglądu obrazu na żywo. Chodzi o to, aby się upewnić, że ostry jest cały kadr.
Wiele mówi się na temat tego, aby nie używać pierścienia regulacji ogniskowej, zamiast zbliżania się do tematu, w celu wypełnienia nim kadru, lub cofania się, aby móc zmieścić w ramce wszystkie elementy sceny. Wynika to z tego, że zmiana ogniskowej to nie to samo, co zmiana odległości. Zoom pozwala zmienić jedynie kąt widzenia, zaś użycie własnych nóg umożliwia zrobienie tego samego z perspektywą. Powyższe zdjęcie ukazuje charakterystyczną formę Mostu Brooklińskiego, ale fotograf wykonał je z pewnego dystansu, stojąc na ulicy Waszyngtona, dzięki czemu mógł idealnie obramować podporami budowli budynek Empire State Building. Jeżeli stanąłby tylko odrobinę bliżej lub dalej, to wieżowiec nie wpasowałby się tak dokładnie w obramowanie i zdjęcie wykorzystujące pomysł „ramki w ramce” nie byłoby tak udane. Po znalezieniu idealnej odległości, z jakiej powinieneś wykonać zdjęcie – lub najlepszej w danej lokalizacji – wyregulowanie zoomu pozwoli Ci następnie precyzyjnie skomponować kadr.
Niewyraźne tło to powszechnie wykorzystywany zabieg artystyczny, który sprawi, że temat wyróżni się z zabałaganionego dalszego planu. Wspomniany efekt bokeh stał się tak popularny z uwagi na dużą dostępność obiektywów z dużym maksymalnym otworem przysłony. Ale użycie dużego otworu względnego to nie jedyny sposób na zwiększenie rozmycia... W celu ograniczenia głębi ostrości można również użyć dłuższej ogniskowej lub zbliżyć się do tematu. Najważniejszą rzeczą do zapamiętania w kwestii rozmywania tła jest to, że nie wszystko, co jest nieostre, jest nieostre w takim samym stopniu. Rzeczy znajdujące się w oddali wciąż mogą rozpraszać, nawet jeśli będą rozmyte, dlatego tak bardzo ważne jest staranne kadrowanie. Natomiast używając obiektywu do makrofotografii zogniskowanego na minimalną odległość ostrzenia, głębia ostrości może rozciągać się zaledwie na kilka milimetrów, niezależnie od tego, jakiej wielkości otworu przysłony użyjesz. Jednak nadal musisz zwracać szczególną uwagę na rozpraszające elementy tła.
Częstym błędem przy rejestrowaniu ujęć szerokokątnych jest to, że pierwszy plan jest pusty i pozbawiony wyrazu. Aby tego uniknąć, musisz zwracać szczególną uwagę na to, co znajduje się blisko Ciebie, nawet jeżeli Twój główny obiekt zainteresowania znajduje się na horyzoncie. W przypadku fotografowania krajobrazów, umieszczenie skały, kwiatów lub ścieżki w jednej trzeciej dolnej części kadru może pozwolić na stworzenie bardziej wyrazistej kompozycji. Jedną z zapożyczonych od miłośników selfie sztuczek, jakie można wykorzystać, kiedy używa się ultraszerokokątnego obiektywu, może być też włączenie w kadr siebie samego. Powyższy przykład potwierdza, że zabieg ten może być niezwykle skuteczny przy fotografowaniu.
Krótkoogniskowe obiektywy doskonale sprawdzają się na ograniczonej przestrzeni, pozwalając na fotografowanie architektury. Jednak ultraszerokokątne obiektywy (modele o efektywnej ogniskowej wynoszącej 20 mm lub jeszcze krótszej) przydają się również do manipulowania perspektywą. Wyolbrzymiają wszystko, co znajduje się blisko aparatu, więc podchodząc do tematu, możesz stworzyć zniekształcony obraz, który zakłamuje rzeczywistość. Ta sztuczka jest szczególnie chętnie stosowana przy wykonywaniu portretów ludzi lub zwierząt. Ujęcie ukazujące całą postać, wykonane z wysokości oczu obiektywem skierowanym w dół spowoduje, że głowa będzie wyglądała na większą niż zwykle, a jeśli model wyciągnie ramiona w kierunku aparatu, to jego ręce będą wyglądać na nienaturalnie duże. Jest to jednak zabieg, który należy stosować z rozwagą.
Fotografując teleobiektywem, dobrze jest wypełnić tematem cały kadr. Nie jest to jednak jedyny sposób, w jaki można zwiększyć siłę oddziaływania zdjęcia. Świadome wykorzystanie pustej przestrzeni wokół głównego tematu to świetna metoda na uzyskanie wyrazistej kompozycji. Najważniejszą rzeczą jest wówczas zachowanie prostoty i sprawienie, aby temat – nawet jeśli zajmuje bardzo mały obszar kadru – pozostawał nadal najważniejszą jego częścią i łatwo było go dostrzec. Można to zrobić, stosując małą głębię ostrości, dzięki której obiekt będzie wyraźnie widoczny na tle rozmytego drugiego i pierwszego planu; ten sam efekt da wykorzystanie zupełnie jednolitego i pozbawionego rozpraszających elementów tła. W tym ostatnim przypadku absolutnie czarne lub całkowicie białe tło pomoże stworzyć silny kontrast z głównym obiektem zainteresowania. Takie podejście sprawia, że łatwiej jest też tego typu zdjęcia wykorzystywać w gazetach.
Portret to gatunek fotografii, który nieustannie się rozwija. Zawsze można więc zdobyć nowe umiejętności, sfotografować nowe twarze, czy też próbować zrobić zdjęcia w nowej stylistyce. Nadal jednak klasyczny, jasny obiektyw o ogniskowej 85 mm pozostaje głównym narzędziem w tej dziedzinie. Przeważnie używa się go z szeroko otwartą przysłoną, dzięki czemu zyskujemy plastyczny kadr z pięknie rozmytym tłem. Spróbujcie jednak postawić na wysoką ostrość w całym kadrze. Przymknijcie przysłonę do f/4-f/5,6 i ustawcie modelkę blisko jednolitego, ale intrygującego tła. Dzięki temu zyskacie zdjęcie o maksymalnej szczegółowości, a jednocześnie zachowacie przyjemne dla oka odwzorowanie perspektywy typowe dla tej ogniskowej. Po przymknięciu przysłony sprawdźcie czas ekspozycji. Nie może być zbyt długi, aby zdjęcie nie zostało poruszone. Jeśli macie taką możliwość, włączcie w obiektywie stabilizację optyczną lub podnieście czułość matrycy.
Ogniskowa jest de facto miarą pozwalającą porównywać ze sobą różne obiektywy, ale ponieważ różne aparaty mają różnej wielkości matryce, nie zawsze jej nominalna długość jest wartością wystarczającą do tego, aby można było to zrobić. Aby ułatwić sobie porównywanie różnych szkieł, warto skorzystać ze współczynnika pozornego wydłużenia ogniskowej i przeliczyć rzeczywiste wartości ogniskowej na jej długości efektywne. Jeżeli chodzi o tematy, przy których fotografowaniu potrzebny jest jak najwęższy kąt widzenia w celu przybliżenia odległych obiektów, charakteryzujący aparat współczynnik o wartości większej niż jeden może stanowić dużą zaletę. Powyższe zdjęcie zostało zarejestrowane aparatem Pentax K-3 II, którego matryca formatu APS-C ma współczynnik pozornego wydłużenia ogniskowej o wartości 1,5x. Oznacza to, że po zamocowaniu na korpusie obiektywu 600 mm fotograf zmienił go w superteleobiektyw o efektywnej ogniskowej 900 mm (600 x 1,5), co pozwoliło ciasno wykadrować tę sowę w locie. Do określania różnych typów obiektywów zdecydowanie wygodniej byłoby używać wartości ich kąta widzenia, a nie długości ogniskowej. Niemniej to rzeczywista długość ogniskowej (a nie jej wartość efektywna) decyduje o tym, jaką głębię ostrości można uzyskać przy danej kombinacji wielkości otworu przysłony i odległości ostrzenia.
W przypadku większości obiektywów ich soczewki ustawione są zawsze równolegle do matrycy aparatu. Płaszczyzna ostrości jest zatem zawsze równoległa do czujnika: ogniskujesz szkło w jakimś miejscu, a każdy inny element znajdujący się w tej samej odległości jest równie ostry. Jednak dzięki obiektywom tilt-shift z możliwością korekty perspektywy można to zmienić. Przesuwanie osi służy do korygowania zbiegających się pionów, zaś pochylenie przedniej soczewki umożliwia utworzenie płaszczyzny ostrości ustawionej pod kątem do sensora. Fantazyjny efekt zmiany płaszczyzny ostrości możesz uzyskać również zdejmując obiektyw z aparatu i tylko stykając go pod niewielkim kątem z bagnetem. Nie jest to łatwe zadanie i wymaga cierpliwości i eksperymentów. Musisz bowiem zsynchronizować ze sobą ustawienie ostrości, ekspozycji i położenia obiektywu względem matrycy. Jednak poniesiony trud będzie na pewno nagrodzony powalającymi zdjęciami.
Teleobiektywy mogą być używane do uzyskiwania efektu spłaszczenia perspektywy na obrazie – obiekty, które są w rzeczywistości odległe od siebie, wydają się wówczas znajdować znacznie bliżej. Tak naprawdę szkła długoogniskowe nie zmienią perspektywy, ale ponieważ pozwalają fotografować ze znacznie większej odległości od tematu i wykluczać z kadru elementy najbliższego planu, tworzą charakterystyczne złudzenie optyczne. Jest to zabieg stosowany przez fotografów krajobrazu w celu ukazania na zdjęciu kształtów odległych gór i pól w formie ciasnego kadru. Jednak w przypadku ekstremalnie długoogniskowych obiektywów efekt ten można wykorzystać do stworzenia silnej kompozycji opartej na zestawieniu ze sobą dwóch obiektów. Duża siła oddziaływania tego obrazu oparta została na takim skomponowaniu kadru, aby znajdująca się na pierwszym planie czapla siedząca na suchym drzewie wydawała się jednocześnie przebywać na Księżycu.
