Pojawienie się aparatów cyfrowych i oprogramowania do edycji zdjęć w dużym stopniu wyeliminowało konieczność stosowania wielu kosztownych filtrów optycznych. Na przykład możliwość zmiany balansu bieli na obrazach, zarówno podczas samego fotografowania, jak i później, podczas przetwarzania ujęć oznacza, że nie musisz już przed ich wykonaniem nakręcać na obiektyw korekcyjnych filtrów barwnych, aby ocieplić lub ochłodzić kolorystykę zdjęć.
Nie oznacza to jednak wcale, że w fotografii cyfrowej wszystkie filtry są zbędne. Na przykład nasadki do wykonywania zbliżeń, które zasadniczo działają tak, jak szkło powiększające, stanowią tańszą alternatywę stosowania specjalistycznej optyki makro. Nakręcenie na obiektyw filtra UV lub przezroczystego filtra ochronnego zabezpiecza przednią soczewkę przed porysowaniem lub zabrudzeniem; są one szczególnie przydatne przy fotografowaniu w pobliżu wody lub w miejscach zapylonych.
1. Systemy filtrów
Filtry dostępne są w szerokiej gamie rozmiarów i formatów, od popularnych, okrągłych, szklanych z gwintem, po większe prostokątne płytki wkładane w uchwyt przyczepiany z przodu obiektywu. Ta ilustracja pokazuje, jak system prostokątnych filtrów można łatwo dopasować do dowolnego rodzaju aparatu przy użyciu okrągłego adaptera.
2. Okrągły adapter
Gwint znajdujący się w przedniej części obiektywu i adapter umożliwiają zamocowanie uchwytu na filtry. Pierścienie adaptacyjne mogą mieć różne rozmiary, odpowiadają średnicy różnych obiektywów.
3. Uchwyt na filtry
Obrotowy uchwyt nasuwa się na pierścień adaptera. Uchwyt ma szereg gniazd, do których wsuwa się kwadratowe lub prostokątne filtry.
4. Filtr polaryzacyjny
Możliwe jest używanie filtra polaryzacyjnego w systemie filtrów prostokątnych. Niektóre polary nakręca się z przodu uchwytu z wykorzystaniem dodatkowego adaptera, podczas gdy inne mogą być wsuwane w jedną ze szczelin samego uchwytu.
5. Prostokątne filtry płytkowe
O ile tylko płytki mają taki sam rozmiar, możliwe jest stosowanie filtrów z jednego systemu w uchwycie pochodzącym z innego, np. można wsunąć płytkę Cokin Z-Pro 100 mm do uchwytu Lee Filters o tej samej szerokości.
1. Systemy filtrów
Filtry dostępne są w szerokiej gamie rozmiarów i formatów, od popularnych, okrągłych, szklanych z gwintem, po większe prostokątne płytki wkładane w uchwyt przyczepiany z przodu obiektywu. Ta ilustracja pokazuje, jak system prostokątnych filtrów można łatwo dopasować do dowolnego rodzaju aparatu przy użyciu okrągłego adaptera.
2. Okrągły adapter
Gwint znajdujący się w przedniej części obiektywu i adapter umożliwiają zamocowanie uchwytu na filtry. Pierścienie adaptacyjne mogą mieć różne rozmiary, odpowiadają średnicy różnych obiektywów.
3. Uchwyt na filtry
Obrotowy uchwyt nasuwa się na pierścień adaptera. Uchwyt ma szereg gniazd, do których wsuwa się kwadratowe lub prostokątne filtry.
4. Filtr polaryzacyjny
Możliwe jest używanie filtra polaryzacyjnego w systemie filtrów prostokątnych. Niektóre polary nakręca się z przodu uchwytu z wykorzystaniem dodatkowego adaptera, podczas gdy inne mogą być wsuwane w jedną ze szczelin samego uchwytu.
5. Prostokątne filtry płytkowe
O ile tylko płytki mają taki sam rozmiar, możliwe jest stosowanie filtrów z jednego systemu w uchwycie pochodzącym z innego, np. można wsunąć płytkę Cokin Z-Pro 100 mm do uchwytu Lee Filters o tej samej szerokości.
W praktyce jednak okazuje się, że tak naprawdę niezbędne są tylko dwa rodzaje kreatywnych filtrów optycznych: polaryzacyjny oraz neutralny filtr szary. Spowodowane jest to tym, że w programie do edycji zdjęć skuteczne odtworzenie efektu ich działania jest niezwykle czasochłonne, a czasami wręcz zupełnie niemożliwe. Filtr polaryzacyjny działa jak para okularów polaryzacyjnych, eliminując odblaski i refleksy światła, dając bardziej nasycone kolory i wzmacniając kontrast. Jest on często używany przez fotografów krajobrazu w celu uzyskania spektakularnie niebieskiego obszaru nieba wypełnionego kłębiastymi, białymi obłokami oraz do ograniczenia odbić powstających na powierzchni wody i liści. Nie są to akcesoria tanie, ale z pewnością warto z nich korzystać.
Nakręć na obiektyw filtr polaryzacyjny, aby wyeliminować odblaski światła powstające na powierzchni wody, dzięki czemu będziesz mógł uchwycić więcej szczegółów, jak można zauważyć na zdjęciu prawym.
Nakręć na obiektyw filtr polaryzacyjny, aby wyeliminować odblaski światła powstające na powierzchni wody, dzięki czemu będziesz mógł uchwycić więcej szczegółów, jak można zauważyć na zdjęciu prawym.
Z kolei neutralne filtry szare występują w dwóch odmianach: standardowej oraz połówkowej lub gradientowej. Standardowe, neutralne filtry szare są jednolicie ciemne i używa się ich w celu zmniejszenia ilości światła docierającego do matrycy. Pozwala to korzystać z dużych otworów przysłony w jasnym świetle – dzięki czemu możliwe jest uzyskanie na zdjęciu efektu małej głębi ostrości – a także wydłużyć czas otwarcia migawki w celu ukazania rozmytego, poruszającego się tematu. Gradientowe neutralne filtry szare są ciemne z jednej, a jasne z drugiej strony i umożliwiają zmniejszenie kontrastu pomiędzy jasnym niebem i ciemnym pierwszym planem. Ale, jak można przeczytać powyżej, w epoce fotografii cyfrowej nie są już wcale tak niezbędne. Niezależnie od tego, jaki kreatywny filtr wybierzesz, musisz zdecydować, czy wolisz używać pojedynczego okrągłego filtra, czy też zestawu prostokątnych płytek. Te okrągłe nakręca się po prostu na gwint filtra z przodu obiektywu, podczas gdy filtry kwadratowe wymagają zastosowania pierścienia adaptera i uchwytu.
Używanie filtra polaryzacyjnego
Filtr polaryzacyjny składa się z dwóch części. Gdy nakręci się go na obiektyw, można swobodnie obracać przednią częścią filtra, aby zwiększyć lub zmniejszyć efekt jego oddziaływania. Użycie filtra wzmacnia intensywność błękitu nieba oraz uwypukla znajdujące się na nim obłoki, jednakże zwiększa on także siłę wyrazu zdjęć wykonywanych w mgliste, pochmurne dni.
Istnieją dwa rodzaje filtrów polaryzacyjnych: kołowe i liniowe. Określenia te nie odnoszą się do ich kształtu, lecz sposobu, w jaki polaryzują światło. Najlepiej jest jednak używać polaryzatorów kołowych, ponieważ liniowe utrudniają pracę systemu autofokusa w aparatach cyfrowych. Jednym z minusów związanych ze stosowaniem filtra polaryzacyjnego jest to, że zmniejsza on ilość światła przechodzącego przez obiektyw nawet o dwa stopnie przysłony, w zależności od kąta, o jaki jest on obrócony.
1. Obraz będzie najciemniejszy
Filtr polaryzacyjny wprowadza najsilniejszy efekt, gdy oś optyczna obiektywu ustawiona jest pod kątem 90 stopni do kierunku padania promieni słońca.
2 Palce w górę
Skieruj palec wskazujący w stronę słońca, a kciuk na zewnątrz i obróć rękę. Kierunki, które wskazuje kciuk, określają, jak powinien być ustawiony obiektyw, aby efekt użycia filtra był jak najsilniejszy.
3 Obracaj powoli
Znalezienie punktu, w którym efekt jest najsilniejszy, może nie być wcale łatwe, dlatego kręć pierścieniem filtra bardzo powoli i cały czas obserwuj scenę przez wizjer.
4 Problemy z optyką szerokokątną
Filtr polaryzacyjny może tworzyć nierówny efekt w postaci przyciemnienia części nieba, zwłaszcza gdy zostanie nakręcony na obiektyw ultraszerokokątny.
1. Obraz będzie najciemniejszy
Filtr polaryzacyjny wprowadza najsilniejszy efekt, gdy oś optyczna obiektywu ustawiona jest pod kątem 90 stopni do kierunku padania promieni słońca.
2 Palce w górę
Skieruj palec wskazujący w stronę słońca, a kciuk na zewnątrz i obróć rękę. Kierunki, które wskazuje kciuk, określają, jak powinien być ustawiony obiektyw, aby efekt użycia filtra był jak najsilniejszy.
3 Obracaj powoli
Znalezienie punktu, w którym efekt jest najsilniejszy, może nie być wcale łatwe, dlatego kręć pierścieniem filtra bardzo powoli i cały czas obserwuj scenę przez wizjer.
4 Problemy z optyką szerokokątną
Filtr polaryzacyjny może tworzyć nierówny efekt w postaci przyciemnienia części nieba, zwłaszcza gdy zostanie nakręcony na obiektyw ultraszerokokątny.
Filtry gradientowe
Gradientowe neutralne filtry szare są w połowie ciemne, a w połowie przezroczyste. Poprzez umieszczenie ich ciemnej część w obszarze kadru pokrywającym się z niebem można zrównoważyć wartość ekspozycji, dopasowując ją do tej, która pozwala poprawnie naświetlić znajdujący się poniżej krajobraz.
Dziś nie ma już konieczności ich stosowania, jeśli ujęcia rejestruje się aparatem cyfrowym. Możesz po prostu wykonać jedno ujęcie z prawidłowo naświetlonym niebem, na drugim uchwycić poprawnie zarejestrowany pejzaż, a następnie połączyć je razem w Photoshopie. Można również oczywiście zastosować dostępny w takich programach Filtr stopniowy, chociaż metoda ta nie zawsze się sprawdza.
1. Różna siła tłumienia światła
Gradientowe neutralne filtry szare mogą mieć różną siłę oddziaływania, która decyduje o tym, o ile stopni przysłony jego ciemniejsza część zmniejszy natężenie światła, a dodatkowo obie ich połówki może dzielić ostra lub płynna linia przejścia. Filtry z ostrym przejściem nadają się najlepiej do fotografowania scen wyraźnie podzielonych na pół linią horyzontu.
2. Przesuwanie w górę i w dół
Zaletą filtrów prostokątnych jest to, że można ustawić linię podziału w dowolnym miejscu kadru; w przypadku filtrów okrągłych przebiegać będzie ona zawsze w jego połowie. Dosyć trudne może być natomiast precyzyjne określenie położenia linii podziału gdy patrzymy przez wizjer, dlatego najlepiej jest przełączyć aparat w tryb podglądu na żywo.
3. Obracanie
Uchwyty prostokątnych filtrów można obracać – na przykład umieszczając linię podziału wzdłuż krawędzi urwiska lub budynku. Jeśli w połączeniu z gradientowym neutralnym filtrem szarym używasz filtra polaryzacyjnego, to zacznij od umieszczenia w uchwycie tego pierwszego, a dopiero później wyreguluj siłę oddziaływania polaryzatora.
1. Różna siła tłumienia światła
Gradientowe neutralne filtry szare mogą mieć różną siłę oddziaływania, która decyduje o tym, o ile stopni przysłony jego ciemniejsza część zmniejszy natężenie światła, a dodatkowo obie ich połówki może dzielić ostra lub płynna linia przejścia. Filtry z ostrym przejściem nadają się najlepiej do fotografowania scen wyraźnie podzielonych na pół linią horyzontu.
2. Przesuwanie w górę i w dół
Zaletą filtrów prostokątnych jest to, że można ustawić linię podziału w dowolnym miejscu kadru; w przypadku filtrów okrągłych przebiegać będzie ona zawsze w jego połowie. Dosyć trudne może być natomiast precyzyjne określenie położenia linii podziału gdy patrzymy przez wizjer, dlatego najlepiej jest przełączyć aparat w tryb podglądu na żywo.
3. Obracanie
Uchwyty prostokątnych filtrów można obracać – na przykład umieszczając linię podziału wzdłuż krawędzi urwiska lub budynku. Jeśli w połączeniu z gradientowym neutralnym filtrem szarym używasz filtra polaryzacyjnego, to zacznij od umieszczenia w uchwycie tego pierwszego, a dopiero później wyreguluj siłę oddziaływania polaryzatora.
Neutralne filtry szare
Standardowe neutralne filtry szare ograniczają ilość światła docierającego do matrycy aparatu, dzięki czemu pozwalają korzystać ze znacznie dłuższych czasów otwarcia migawki niż byłoby to możliwe w danej sytuacji bez ich użycia. Filtry szare mogą mieć różną siłę oddziaływania, która określa o ile stopni przysłony lub o jaką wartości ekspozycji zmniejszą one natężenie światła przechodzącego przez obiektyw. Na przykład trzystopniowy neutralny filtr szary (oznaczany czasami jako 0,9ND lub ND9) pozwoli ustawić czas otwarcia migawki 1/10 s w sytuacji, gdy bez niego uzyskanie poprawnej ekspozycji wymagałoby zastosowania 1/80 s.
Filtry szare umożliwiają uzyskanie efektu rozmycia ruchu poprzez wydłużenie czasu ekspozycji
Filtry szare umożliwiają uzyskanie efektu rozmycia ruchu poprzez wydłużenie czasu ekspozycji
Nałóż filtr i użyj długiej ekspozycji, by rozmyć ruch
Neutralne filtry szare, które redukują natężenie światła o 6 lub 10 stopni przysłony, są niezwykle popularne wśród fotografów krajobrazu, ponieważ umożliwiają efektowne rozmycie fal i chmur. W poniższych tabelach zestawiliśmy czasy ekspozycji jakie można uzyskać nakładając odpowiedni filtr.
Ponieważ używanie neutralnych filtrów szarych umożliwia stosowanie dłuższych czasów naświetlania, musisz zamocować aparat na statywie, aby był on nieruchomy w trakcie robienia zdjęcia. Pamiętaj też, że aby uzyskać jeszcze dłuższy czas naświetlania, można zamocować w uchwycie kilka neutralnych filtrów szarych lub połączyć je jeszcze dodatkowo z polaryzatorem.
