Warsztat / Praktyka

Praca z kolorem od A do Z - Część 3: Monitor i kalibracja

Praktyka | Szymon Aksienionek | 2017-06-22

Dlaczego monitor jest tak ważny w pracy fotografa i na co warto zwrócić uwagę przed zakupem

Partnerem cyklu "Praca z kolorem od A do Z" jest firma

Wybór odpowiedniego monitora do pracy z fotografią jest niezwykle istotny, gdyż to właśnie on jest jedynym narzędziem, które daje podgląd na to co dzieje się ze zdjęciem w całym procesie cyfrowej obróbki. Dobrze wybrany i skonfigurowany, umożliwia komfortową i świadomą pracę ze zdjęciami.

Potocznie stosowany termin "kalibracja monitora" obejmuje regulację podstawowych parametrów monitora takich jak punkt bieli, gamma i jasność, ale także korektę LUT karty graficznej lub monitora i wygenerowanie profilu barwnego ICC oraz zazwyczaj jego automatyczną instalację w domyślnej lokalizacji systemu operacyjnego. Teoretycznie da się skalibrować każdy monitor pracujący pod kontrolą systemów Windows czy MAC OS.


Monitor dla fotografa

Wybierając monitor do pracy z fotografią myśl perspektywicznie. Dobry monitor to większy komfort pracy z obrazem cyfrowym. Dobrze wybrany będzie służył Ci przez wiele lat. Zamiast taniego, lepiej zaoszczędzić i kupić model o lepszych właściwościach wyświetlania.

Z punktu widzenia fotografa najistotniejsze jest to aby monitor był zdolny do wiernej i powtarzalnej reprodukcji informacji zawartej w zdjęciu. Ekran musi umożliwiać odwzorowanie wszystkich kolorów zawartych w pliku, precyzyjny dobór tonu, nasycenia barwy, detali w światłach i cieniach oraz płynności przejść tonalnych.

Po jednej stronie barykady możemy umieścić większość ekranów laptopów, które bazują na matrycach typu TN. Oprócz kiepskich kątów patrzenia i błędów koloru, ekrany w laptopach są na domiar złego bardzo nierównomiernie podświetlone. Uwzględniając mały gamut takiego ekranu, możemy przyjąć zasadę, że ekrany większości laptopów nie nadają się do edycyjnych zastosowań fotograficznych. Wyjątkiem są nowe i zazwyczaj stosunkowo drogie konstrukcje z matrycami IPS. Jeśli laptop jest Twoim jedynym komputerem, zastanów się nad podłączeniem do niego zewnętrznego monitora.


Gamut monitora
To maksymalna przestrzeń barwna możliwa do odwzorowania. Do zaawansowanej pracy z fotografią zaleca się używanie monitorów popularnie nazywanych szerokogamutowymi. Ekrany takie umożliwiają wyświetlenie prawie całego zakresu barw przestrzeni Adobe RGB (1998), będącej obecnie standardową przestrzenią edycyjną w zastosowaniach fotograficznych i graficznych. Edycja zdjęć w tej przestrzeni zapewnia możliwość uzyskania szerokiej tonalności i wysokich nasyceń pracy końcowej.
Gamut monitora
To maksymalna przestrzeń barwna możliwa do odwzorowania. Do zaawansowanej pracy z fotografią zaleca się używanie monitorów popularnie nazywanych szerokogamutowymi. Ekrany takie umożliwiają wyświetlenie prawie całego zakresu barw przestrzeni Adobe RGB (1998), będącej obecnie standardową przestrzenią edycyjną w zastosowaniach fotograficznych i graficznych. Edycja zdjęć w tej przestrzeni zapewnia możliwość uzyskania szerokiej tonalności i wysokich nasyceń pracy końcowej.

Zanim kupisz... czym się kierować, wybierając nowy monitor

Wielkość ekranu. Większy ekran oferuje więcej miejsca na pulpicie podczas edycji, zajmuje on jednak więcej miejsca na biurku. Rozmiar monitora (zwyczajowo wyrażany w calach) określa długość przekątnej ekranu. Większość aktualnie produkowanych monitorów dedykowanych do fotografii to ekrany o przekątnej od 22 do 30 cali. Zazwyczaj im większy monitor, tym wyższa jego cena.

Typ matrycy. Wśród monitorów dedykowanych do pracy z fotografią najbardziej popularne są matryce IPS lub PLS. Pozwalają na uzyskanie głębokich czerni, obiecują dobre kąty patrzenia i precyzyjne wyświetlanie tonów. W połączeniu z układami sterującymi, które działają w oparciu o 12-bitową korekcję krzywej gamma i umożliwiają 16-bitowe przetwarzanie kolorów, stanowią idealne rozwiązanie nawet dla najbardziej wymagających użytkowników.

Kalibracja fabryczna. Dokładne odwzorowanie krzywej gamma jest warunkiem poprawnego wyświetlania kolorów. Monitory graficzne, takie jak EIZO ColorEdge, już podczas procesu produkcji mają precyzyjnie dobrane barwy składowe w całym zakresie od 0 do 255 odcienia, z wykorzystaniem 12-bitowej tabeli kolorów. Dokonywane jest to poprzez pomiar wartości gamma dla każdego z kolorów podstawowych (Red, Green, Blue) oddzielnie, a następnie, dzięki zaszytej w elektronice 12-bitowej tabeli barw Look-Up Table (LUT), poprzez wybór jednego z 256 odcieni tak, by osiągnąć współczynnik gamma na poziomie 2,2.

Równomierność wyświetlania. Najlepsze monitory wyposażone są w system kontroli równomierności podświetlenia i koloru. Podczas wyświetlania obrazu elektronika sterująca korzysta z zapisanej mapy niejednorodności, by wprowadzać odpowiednie korekty do sygnału wyjściowego na poszczególnych pikselach matrycy tak, aby zniwelować nierównomierności. Powstają one z powodu konstrukcji monitora LCD, w którym diody podświetlające ekran umieszczone są na krawędziach matrycy. Korekcje te są przeprowadzane nie tylko dla jasności, ale również uzyskiwanego odcienia koloru.

Złącza. Wybierając monitor, sprawdź, czy wyposażony jest on w złącze cyfrowe takie jak DVI, HDMI czy Display Port, zgodne ze złączem obecnym w komputerze, do którego będzie podłączony. Sygnał obrazu wyświetlanego na takim monitorze będzie wysyłany z komputera bez strat i zakłóceń. Upewnij się, że Twoja karta graficzna będzie obsługiwać pełną rozdzielczość monitora, szczególnie 4K.

Gwarancja. Okres i warunki jej trwania mogą różnić się w zależności od modelu. Producenci udzielają zazwyczaj od 2 do 5 lat gwarancji. Monitory EIZO serii Color Edge CG i CS dostępne w polskiej dystrybucji mają gwarancję 5 lat lub 30 000 godzin świecenia, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. Gdy przełożymy gwarantowane przez producenta 30 tysięcy godzin na codzienną pracę po 8 godzin dziennie, możemy spodziewać się 10 lat bezawaryjnej pracy.

Cena monitora. Monitory graficzne dostępne są w coraz niższych cenach. Podstawowy monitor graficzny z kalibracją sprzętową i prawie 100% pokryciem przestrzeni sRGB możesz kupić już za ok. 2300 zł (EIZO ColorEdge CS230). Za bardziej zaawansowane szerokogamutowe konstrukcje z 97% pokryciem przestrzeni Adobe RGB (1998) zapłacisz od około 3000 do 5000 zł (EIZO ColorEdge CS2420, CS2730). Modele z najwyższej półki z lepszą matrycą, wyposażone w zintegrowany kalibrator i kaptur ochronny to wydatek rzędu 5000 zł lub więcej (EIZO ColorEdge CG2420, CG247X, CG7230, CG277, CG248-4K).


Dobry monitor nie musi kosztować majątku. Szerokogamutowy monitor Eizo ColorEdge z kalibracją sprzętową możesz kupić już za niecałe 3 tys. zł
Dobry monitor nie musi kosztować majątku. Szerokogamutowy monitor Eizo ColorEdge z kalibracją sprzętową możesz kupić już za niecałe 3 tys. zł

Czym jest kalibracja monitora?

Na kalibrację monitora składają się zazwyczaj dwa etapy – kalibracja i profilowanie. W każdym z nich posługujemy się specjalnym urządzeniem pomiarowym – kolorymetrem lub spektrofotometrem (nazywanym potocznie kalibratorem), które, zamocowane na monitorze, dokonują pomiarów zmieniających się pól barwnych.

Najprostszym sposobem na ustawienie prawidłowej jasności monitora, jest wyświetlenie na ekranie białej kartki w Photoshopie czy Notatniku i regulacja jasności do poziomu, w którym biała kartka papieru trzymana obok będzie dawała wrażenie podobnego poziomu bieli.

Pierwszy etap to ustawienie parametrów wyświetlania monitora. Profesjonalne monitory graficzne ustawiają się same, komunikując się poprzez oprogramowanie z urządzeniem kalibrującym. W pozostałych monitorach interaktywnie będziemy proszeni przez oprogramowanie o wyregulowanie w menu monitora takich ustawień jak: jasność, kontrast, punkt bieli oraz poziom świecenia poszczególnych kanałów RGB. Większość programów do kalibracji umożliwia regulację tych parametrów, a po ich wybraniu kreator kalibracji poprowadzi nas za rękę do następnego etapu, którym jest tworzenie profilu ICC.

Drugi etap kalibracji – profilowanie, polega na wyświetlaniu na ekranie monitora pól barwnych. Oprogramowanie za pomocą czujnika w urządzeniu kalibrującym mierzy możliwości odwzorowania oraz błąd koloru monitora. Po zakończeniu pomiarów, na ich podstawie generowany jest profil ICC monitora. Zapisany profil automatycznie ustawia się jako główny profil wyświetlania w systemie operacyjnym i od tej pory będzie ładował się wraz z każdym uruchomieniem komputera.

Sprzętowa czy programowa?

Większość niedrogich monitorów i ekranów laptopów dostępnych na rynku nie daje się poprawnie skalibrować. Dzieje się tak dlatego, że w zdecydowanej większości konstrukcji wykorzystywana jest tzw. kalibracja programowa. W procesie tym korekcje różnic między zadanymi a otrzymywanymi na monitorze wartościami odcieni, dokonywane są poprzez regulację sygnału wyjściowego karty graficznej. Skutkiem tego jest osiągnięcie zadanego poziomu odwzorowania bieli, jednak kosztem utraty odwzorowania pewnych odcieni, braku płynności podczas wyświetlania przejść tonalnych oraz pojawiających się dominant barw podstawowych podczas wyświetlania obrazów w skali szarości.

Kalibracja sprzętowa możliwa jest jedynie w monitorach dedykowanych do zastosowań graficznych i fotograficznych, np. EIZO ColorEdge. W tabeli Look-Up Table tych monitorów stosowany jest 16-bitowy opis każdej składowej. Daje to 16384 możliwych tonów dla każdej z barw podstawowych. Kalibracja sprzętowa umożliwia osiągnięcie nie tylko wyświetlania bieli o zadanych parametrach, ale również uzyskanie poprawnego odwzorowania tonalnego dla każdej z barw podstawowych bez utraty odcieni. Również wyświetlanie obrazów w skali szarości przeprowadzane jest bez dominanty któregoś z kolorów podstawowych. Kalibracja sprzętowa zachowuje wszystkie tony, odcienie barw i płynną gradację zdjęć wyświetlanych na ekranie.

Kalibratory... zobacz, który model jest dla Ciebie


Na początek...
Najpopularniejsze kolorymetry to X-Rite i1Display Pro i Datacolor Spyder 5. Różnią się nie tylko ceną, ale także możliwościami w zakresie regulacji ustawień kalibracji. Do podstawowej kalibracji ekranu w większości przypadków wystarczy Datacolor Spyder 5 Express (ok. 500 zł). Bardziej zaawansowanych użytkowników zainteresuje droższy, ale precyzyjniejszy kolorymetr X-Rite i1Display Pro (ok. 900 zł).
Na początek...
Najpopularniejsze kolorymetry to X-Rite i1Display Pro i Datacolor Spyder 5. Różnią się nie tylko ceną, ale także możliwościami w zakresie regulacji ustawień kalibracji. Do podstawowej kalibracji ekranu w większości przypadków wystarczy Datacolor Spyder 5 Express (ok. 500 zł). Bardziej zaawansowanych użytkowników zainteresuje droższy, ale precyzyjniejszy kolorymetr X-Rite i1Display Pro (ok. 900 zł).

Jeśli drukujesz...
Jeśli posiadasz drukarkę, lepszym wyborem może okazać się spektrofotometr. Przy jego pomocy możesz tworzyć profile ICC papieru i drukarki. Świetnie sprawdzi się ColorMunki Photo (ok. 1600 zł). Przejrzysty interfejs i wbudowany w oprogramowanie kreator kalibracji umożliwiają stworzenie całkiem niezłego profilu ICC nawet laikom. Jeśli zajmujesz się fotografią zawodowo, najlepszym spektrofotometrem będzie dla ciebie X-Rite i1Photo Pro 2 (ok. 6300 zł). Jest on standardowym urządzeniem pomiarowym w profesjonalnych zastosowaniach poligraficznych.
Jeśli drukujesz...
Jeśli posiadasz drukarkę, lepszym wyborem może okazać się spektrofotometr. Przy jego pomocy możesz tworzyć profile ICC papieru i drukarki. Świetnie sprawdzi się ColorMunki Photo (ok. 1600 zł). Przejrzysty interfejs i wbudowany w oprogramowanie kreator kalibracji umożliwiają stworzenie całkiem niezłego profilu ICC nawet laikom. Jeśli zajmujesz się fotografią zawodowo, najlepszym spektrofotometrem będzie dla ciebie X-Rite i1Photo Pro 2 (ok. 6300 zł). Jest on standardowym urządzeniem pomiarowym w profesjonalnych zastosowaniach poligraficznych.

A może...
Osobną kategorią są czujniki wbudowane w najbardziej zaawansowane monitory graficzne np. EIZO ColorEdge seri CG. Takie kolorymetry, mieszczą się w ramce monitora i wysuwają się jedynie w czasie kalibracji. Mimo swoich niewielkich rozmiarów, czujniki takie dzięki indywidualnemu dostrojeniu do konkretnego egzemplarza monitora, umożliwiają zazwyczaj precyzyjniejszą kalibrację niż jakiekolwiek zewnętrzne kalibratory.
A może...
Osobną kategorią są czujniki wbudowane w najbardziej zaawansowane monitory graficzne np. EIZO ColorEdge seri CG. Takie kolorymetry, mieszczą się w ramce monitora i wysuwają się jedynie w czasie kalibracji. Mimo swoich niewielkich rozmiarów, czujniki takie dzięki indywidualnemu dostrojeniu do konkretnego egzemplarza monitora, umożliwiają zazwyczaj precyzyjniejszą kalibrację niż jakiekolwiek zewnętrzne kalibratory.
Udostępnij: Facebook Google Wykop Twitter Pinterest
Szymon Aksienionek

Product Manager w firmie Medikon Polska - wyłącznego przedstawiciela marki FOMEI w Polsce. Ekspert do spraw druku cyfrowego i zarządzania barwą. Doświadczony fotograf - entuzjasta reportażu i fotografii koncertowej, oficjalny fotograf Przystanku Woodstock i WOŚP. Wykładowca przedmiotu Zarządzanie Barwą w Warszawskiej Szkole Fotografii i Grafiki Projektowej. Kalibracją monitorów i drukiem w fotografii zajmuje się od ponad 20 lat. Na co dzień w Medikonie odpowiada za wsparcie techniczne i merytoryczne oraz szkolenia z druku dla fotografów i grafików. Prowadzi też wykłady, prezentacje, warsztaty i szkolenia w zakresie zagadnień związanych z drukiem atramentowym i zarządzaniem barwą dla studentów szkół oraz uczelni fotograficznych, graficznych i artystycznych, a także wszystkich pasjonatów i profesjonalistów zainteresowanych fotografią i drukiem.

Powiązane artykuły

Wydawca: AVT Korporacja Sp. z o.o. www.avt.pl