Inspiracje / Sylwetki mistrzów

Mary Ellen Mark - uliczna wojowniczka

Sylwetki mistrzów | 2015-05-27

To być może ostatni wywiad jakiego udzieliła. W rozmowie z Digital Camera Mary Ellen Mark opowiada o swojej karierze i niezwykłych ludziach, których na przestrzeni lat miała okazję fotografować. 25 maja zmarła w wieku 75 lat.

PROfil

Mary Ellen Mark
  • Urodzona w 1940 r. Amerykańska fotograf i dokumentalistka filmowa, której prace publikowane były w magazynach Life, The New York Times Magazine, The New Yorker, Rolling Stone i Vanity Fair.
  • Otrzymała m.in nagrody Lifetime Achievement 2014 in Photography Award od George Eastman House i Outstanding Contribution od World Photography Organisation.
  • Mary Ellen jest autorką 18 albumów, w tym m.in. Falkland Road (1981), Indian Circus (1993), American Odyssey (1999) i Prom (2012).
  • Zmarła 25 maja 2015 r. w Nowym Jorku
www.maryellenmark.com

Jej rygorystyczny i czysty styl charakteryzuje ciasna, teatralna kompozycja i wyrazista narracja. Choć jest dobrze znana ze swoich projektów poświęconych outsiderom i ludziom z marginesu, Mary Ellen Mark zdobyła także sławę jako fotograf aktorów i reżyserów: z aparatem była na planie takich filmów jak Satyricon Felliniego, Czas apokalipsy czy Lot nad kukułczym gniazdem.

Mary Ellen urodziła się na przedmieściach Filadelfii. Studiowała sztuki piękne, fotografię i komunikację na Uniwersytecie w Pensylwanii. Po stypendium w Turcji, w ramach programu Fulbright w 1966 r., przeniosła się do Nowego Jorku.

Magia kina

W 1969 r. magazyn Look wysłał ją (miała wówczas 29 lat) na plan filmu Satyricon z zadaniem udokumentowania pracy nad tym kontrowersyjnym dziełem Federico Felliniego. "Fellini był reżyserem, który wyjątkowo mocno mnie zainspirował; bardzo podobało mi się jego poczucie magii obrazu" - mówi. Mary Ellen spędziła trzy miesiące na planie i wykonała ponad 4000 zdjęć starając się uchwycić geniusz mistrza kina. "Byłam bardzo młoda i wszystko mnie onieśmielało. Ale też i obecnie nie jestem zbyt odważna. Musiałam się nauczyć, jak sobie z tym radzić i z tym żyć".

Po zakończeniu projektu związanego z Fellinim, przyjechała do Wielkiej Brytanii, by pracować nad projektem o ludziach uzależnionych od heroiny, a następnie do Indii - kraju, który od zawsze był bogatym źródłem inspiracji. "Zakochałem się w indyjskiej sztuce cyrkowej podczas mojej pierwszej podróży do Indii w 1969 r.".


Próby akrobatów, Great Golden Circus. Ahmedabad, 1989; z cyklu Indian Circus
Próby akrobatów, Great Golden Circus. Ahmedabad, 1989; z cyklu Indian Circus

Jak wyjaśnia w przedmowie do swojego albumu Indian Circus, uderzyło ją piękno i niewinność pokazów. "Pamiętam wyraźnie ogromnego hipopotama w różowej spódniczce baletnicy wytresowanego tak, by chodził wokół areny z otwartą paszczą. Na koniec swojego występu został nagrodzony ogromnym kłębkiem waty cukrowej".

Mary Ellen była również zafascynowana relacją pomiędzy cyrkowcami i ich zwierzętami, a także więzią, jaka łączyła artystów znajdujących się w ciągłej podróży.


Shyamala ujeżdża swojego konia o imieniu Badal, Great Rayman Circus, Madras, 1989; z cyklu Indian Circus
Shyamala ujeżdża swojego konia o imieniu Badal, Great Rayman Circus, Madras, 1989; z cyklu Indian Circus

Życie jak opera mydlana

Innym z jej słynnych indyjskich projektów był cykl Falkland Road, w ramach którego zlecono jej fotografowanie prostytutek pracujących na ulicy o tej samej nazwie znajdującej się w Bombaju (to jedno z miejsc, gdzie tego typu usługi są najtańsze). Projekt Falkland Road był niezwykły ponieważ został zarejestrowany w kolorze, co, jak przyznaje Mary Ellen, było dla niej dużym wyzwaniem. "Jako fotograf, postrzegam świat w czerni i bieli. Kolor stanowi dodatkowy element. Myślę, że inaczej widzi się eliminując barwy, a bohaterowie, którymi byłam najbardziej zainteresowana, także lepiej prezentowali się w odcieniach szarości".


Nepalskie dziewczyny czekają na klientów, Falkland Road, Bombaj, Indie, 1978; z cyklu Falkland Road: Prostytutki z Bombaju.
Nepalskie dziewczyny czekają na klientów, Falkland Road, Bombaj, Indie, 1978; z cyklu Falkland Road: Prostytutki z Bombaju.

Było to dla mnie trudne również i z innych powodów. Jako zagraniczna kobieta-fotograf w cieszącej się złą sławą dzielnicy czerwonych latarni, Mary Ellen zaczepiana była przez tłumy podejrzanych mężczyzn, zaś same prostytutki obsypywały ją obelgami i śmieciami. Raz dostała nawet pięścią w twarz od jednego z pijanych klientów, ale nie poddała się. Wracała dopóki nie udało się jej zdobyć zaufania dziewcząt i kobiet oraz zrobić zdjęć, na których jej zależało.

Chociaż w przypadku niektórych prac z cyklu Falkland Road bohaterowie zdjęć nawiązują kontakt wzrokowy z fotografką, w większości są to ujęcia niepozowane, a Mary Ellen zawsze mówi o sobie jako o fotografie ulicznym. "Uwielbiam robić niepozowane zdjęcia - chyba znacznie bardziej niż formalne portrety, które również czasem wykonuję. Jest to bardzo trudne, ponieważ trzeba rejestrować wiele ujęć i być dyskretnym".


Młoda uliczna prostytutka w barze Olympia Cafe, Falkland Road, Bombaj, Indie, 1978; z cyklu Falkland Road: Prostytutki z Bombaju.
Młoda uliczna prostytutka w barze Olympia Cafe, Falkland Road, Bombaj, Indie, 1978; z cyklu Falkland Road: Prostytutki z Bombaju.

Poznanie Tiny

Wiele spośród swoich najlepszych zdjęć Mary Elen zrobiła w Indiach, ale znana jest również z dokumentalnych kadrów z okresu pracy w USA określanego przez nią czasem dojrzewania. Na zlecenie magazynu Life wraz z reporterką Cheryl McCall udała się w 1980 r. do Seattle, gdzie fotografowała dzieci żyjące na ulicy. Podczas realizacji tego projektu Mary Ellen zarejestrowała jedno z jej najbardziej znanych zdjęć - Rat i Mike, chowających pistolet - a także poznała dziewczynkę o imieniu Tiny, późniejszą 13-letnią prostytutkę.

W torbie fotografa

Mary Ellen Mark do końca pozostała wierna fotografii analogowej. Jej podstawowymi korpusami były Mamiya 7 i Leica M6 oraz modele Hasselblada i Canona.

Tiny stała się dla Mary Ellen kimś w rodzaju muzy, a ich relacja fotograficzna trwała do śmierci artystki. "Nauczyłam się, że fotografując dzieci nie należy traktować ich jak dzieci, lecz jak dorosłych. Trzeba jednak kontrolować sytuację i nie pozwolić im, by zaczęły tobą sterować".

Wraz ze swoim mężem, filmowcem Martine Bellem, Mary Ellen pracowała z Tiny przez ponad 30 lat. "Powiedziałbym, że jest to najbardziej skomplikowany projekt, w jakim uczestniczyłam. Nie ma w nim nic egzotycznego; przedstawia on po prostu życie Tiny i jej dziesięciorga dzieci. Sprawienie, by zdjęcia były naprawdę wyraziste i mówiły same za siebie jest trudne". Mary Ellen i Martin za pośrednictwem serwisu Kickstarter zebrali fundusze, na przygotowanie aktualnej wersji filmu o Tiny.


Heather i Kelsey Dietrick, fotografia wykonana w wieku siedmiu lat; Kelsey jest starsza o 66 minut. Twinsburg, Ohio, 2002; z cyklu Twins
Heather i Kelsey Dietrick, fotografia wykonana w wieku siedmiu lat; Kelsey jest starsza o 66 minut. Twinsburg, Ohio, 2002; z cyklu Twins

Lekcje życia

Jej ostatni, wydany w 2012 r. album poświęcony jest studniówkom, a bohaterami zamieszczonych w nim zdjęć są maturzyści z dość zamożnych środowisk. Zależało jej na ukazaniu różnorodności balów maturalnych - "rytuału przejścia, który zawsze był jedną z najważniejszych ceremonii w życiu amerykańskiej młodzieży" - za pomocą aparatu Polaroid Land 20x24. "Najważniejszą rzeczą, jakiej dowiedziałam się o fotografii portretowej jest to, że musisz zachować kontrolę" - wyjaśnia. "Osoba musi Ci ufać, aby dać sobą pokierować, musi czuć, że wiesz, co robisz. Dyrygować - stań tu czy tam, patrz w określony sposób - możesz tylko wtedy, gdy model obdarzy cię dużą dozą zaufania".

Foto

Wskazówki Mary Ellen Mark, jak robić lepsze zdjęcia

  1. Liczy się zaufanie
    "Podczas wykonywania zdjęć portretowych fotografowana osoba musi mieć świadomość tego, co chcesz osiągnąć. Bądź pewny siebie, tak by miała ona do Ciebie pełne zaufanie".
  2. Naucz się światła
    "Umiejętność ciekawego oświetlenia tematu może pomóc uzyskać bardziej wyrazisty obraz. Najbardziej pożądaną rzeczą jest oczywiście piękne naturalne światło, ale nie zawsze można liczyć, że takie zastaniemy".
  3. Zadbaj o kadr na początku
    "Nie lubię, gdy ludzie przycinają zdjęcia. Mówię moim studentom, że zawsze należy odpowiednio skadrować scenę podczas wykonywania fotografii, a nie później w postprodukcji".
  4. Twórz opowieść
    "Zawsze wolę spędzić dłuższy czas w jednym miejscu, aby lepiej zrozumieć moich bohaterów. Warto też zrobić wcześniej odpowiednie rozpoznanie".

Praca nad albumem Prom wymagała olbrzymiej wytrwałości i zmagania się z biurokracją, ale Mark Ellen nigdy nie była osobą, która łatwo się poddaje. W tę wewnętrzną siłę starała się wyposażyć swoich studentów, których uczyła fotografii. Mary Ellen do końca regularnie prowadziła warsztaty w Oaxaca w Meksyku, a także w Reykjaviku na Islandii.


Bombaj, 1974; z cyklu Indian Circus
Bombaj, 1974; z cyklu Indian Circus

Choć na co dzień miła i empatyczna, Mary Ellen była bardzo mocno przekonana, że "trzeba wycisnąć ze studentów jak najwięcej, chodzi o to, by każdy z nich wypracował swój własny styl". "Niektórzy z moich uczniów realizują projekty dokumentalne, a inni zaś bardzo abstrakcyjne. Ale niezależnie od tematu i techniki, każdy musi zrobić to na swój własny sposób" - podkreśla.


Zawodnicy ujeżdżający byki, Craig Scarmardo i Cheyloh Mather, Boerne Rodeo, Teksas, 1991; z cyklu American Odyssey
Zawodnicy ujeżdżający byki, Craig Scarmardo i Cheyloh Mather, Boerne Rodeo, Teksas, 1991; z cyklu American Odyssey

Mary Ellen zrobiła niesamowitą karierę - jak mówi, głównie dzięki niezwykle inspirującym zleceniom od wydawców. Z którego z projektów i opowiedzianych historii była najbardziej dumna i dlaczego? "Trudno powiedzieć, ponieważ są one tak różne. Dla mnie zawsze najbardziej ekscytujący jest ten, do którego realizacji mam za chwilę przystąpić. Nie jestem jeszcze pewna, co to będzie, ale już jestem pełna emocji...".


Ram Prakash Singh ze swoim słoniem o imieniu Shyama, Great Golden Circus, Ahmedabad, 1990; z cyklu Indian Circus
Ram Prakash Singh ze swoim słoniem o imieniu Shyama, Great Golden Circus, Ahmedabad, 1990; z cyklu Indian Circus
Udostępnij: Facebook Google Wykop Twitter Pinterest

Powiązane artykuły

Wydawca: AVT Korporacja Sp. z o.o. www.avt.pl