Dlaczego monitor jest tak ważny w pracy fotografa i na co warto zwrócić uwagę przed zakupem
Partnerem cyklu "Praca z kolorem od A do Z" jest firma
Wybór odpowiedniego monitora do pracy z fotografią jest niezwykle istotny, gdyż to właśnie on jest jedynym narzędziem, które daje podgląd na to co dzieje się ze zdjęciem w całym procesie cyfrowej obróbki. Dobrze wybrany i skonfigurowany, umożliwia komfortową i świadomą pracę ze zdjęciami.
Potocznie stosowany termin "kalibracja monitora" obejmuje regulację podstawowych parametrów monitora takich jak punkt bieli, gamma i jasność, ale także korektę LUT karty graficznej lub monitora i wygenerowanie profilu barwnego ICC oraz zazwyczaj jego automatyczną instalację w domyślnej lokalizacji systemu operacyjnego. Teoretycznie da się skalibrować każdy monitor pracujący pod kontrolą systemów Windows czy MAC OS.
Z punktu widzenia fotografa najistotniejsze jest to aby monitor był zdolny do wiernej i powtarzalnej reprodukcji informacji zawartej w zdjęciu. Ekran musi umożliwiać odwzorowanie wszystkich kolorów zawartych w pliku, precyzyjny dobór tonu, nasycenia barwy, detali w światłach i cieniach oraz płynności przejść tonalnych.
Po jednej stronie barykady możemy umieścić większość ekranów laptopów, które bazują na matrycach typu TN. Oprócz kiepskich kątów patrzenia i błędów koloru, ekrany w laptopach są na domiar złego bardzo nierównomiernie podświetlone. Uwzględniając mały gamut takiego ekranu, możemy przyjąć zasadę, że ekrany większości laptopów nie nadają się do edycyjnych zastosowań fotograficznych. Wyjątkiem są nowe i zazwyczaj stosunkowo drogie konstrukcje z matrycami IPS. Jeśli laptop jest Twoim jedynym komputerem, zastanów się nad podłączeniem do niego zewnętrznego monitora.
Wielkość ekranu. Większy ekran oferuje więcej miejsca na pulpicie podczas edycji, zajmuje on jednak więcej miejsca na biurku. Rozmiar monitora (zwyczajowo wyrażany w calach) określa długość przekątnej ekranu. Większość aktualnie produkowanych monitorów dedykowanych do fotografii to ekrany o przekątnej od 22 do 30 cali. Zazwyczaj im większy monitor, tym wyższa jego cena.
Typ matrycy. Wśród monitorów dedykowanych do pracy z fotografią najbardziej popularne są matryce IPS lub PLS. Pozwalają na uzyskanie głębokich czerni, obiecują dobre kąty patrzenia i precyzyjne wyświetlanie tonów. W połączeniu z układami sterującymi, które działają w oparciu o 12-bitową korekcję krzywej gamma i umożliwiają 16-bitowe przetwarzanie kolorów, stanowią idealne rozwiązanie nawet dla najbardziej wymagających użytkowników.
Kalibracja fabryczna. Dokładne odwzorowanie krzywej gamma jest warunkiem poprawnego wyświetlania kolorów. Monitory graficzne, takie jak EIZO ColorEdge, już podczas procesu produkcji mają precyzyjnie dobrane barwy składowe w całym zakresie od 0 do 255 odcienia, z wykorzystaniem 12-bitowej tabeli kolorów. Dokonywane jest to poprzez pomiar wartości gamma dla każdego z kolorów podstawowych (Red, Green, Blue) oddzielnie, a następnie, dzięki zaszytej w elektronice 12-bitowej tabeli barw Look-Up Table (LUT), poprzez wybór jednego z 256 odcieni tak, by osiągnąć współczynnik gamma na poziomie 2,2.
Równomierność wyświetlania. Najlepsze monitory wyposażone są w system kontroli równomierności podświetlenia i koloru. Podczas wyświetlania obrazu elektronika sterująca korzysta z zapisanej mapy niejednorodności, by wprowadzać odpowiednie korekty do sygnału wyjściowego na poszczególnych pikselach matrycy tak, aby zniwelować nierównomierności. Powstają one z powodu konstrukcji monitora LCD, w którym diody podświetlające ekran umieszczone są na krawędziach matrycy. Korekcje te są przeprowadzane nie tylko dla jasności, ale również uzyskiwanego odcienia koloru.
Złącza. Wybierając monitor, sprawdź, czy wyposażony jest on w złącze cyfrowe takie jak DVI, HDMI czy Display Port, zgodne ze złączem obecnym w komputerze, do którego będzie podłączony. Sygnał obrazu wyświetlanego na takim monitorze będzie wysyłany z komputera bez strat i zakłóceń. Upewnij się, że Twoja karta graficzna będzie obsługiwać pełną rozdzielczość monitora, szczególnie 4K.
Gwarancja. Okres i warunki jej trwania mogą różnić się w zależności od modelu. Producenci udzielają zazwyczaj od 2 do 5 lat gwarancji. Monitory EIZO serii Color Edge CG i CS dostępne w polskiej dystrybucji mają gwarancję 5 lat lub 30 000 godzin świecenia, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. Gdy przełożymy gwarantowane przez producenta 30 tysięcy godzin na codzienną pracę po 8 godzin dziennie, możemy spodziewać się 10 lat bezawaryjnej pracy.
Cena monitora. Monitory graficzne dostępne są w coraz niższych cenach. Podstawowy monitor graficzny z kalibracją sprzętową i prawie 100% pokryciem przestrzeni sRGB możesz kupić już za ok. 2300 zł (EIZO ColorEdge CS230). Za bardziej zaawansowane szerokogamutowe konstrukcje z 97% pokryciem przestrzeni Adobe RGB (1998) zapłacisz od około 3000 do 5000 zł (EIZO ColorEdge CS2420, CS2730). Modele z najwyższej półki z lepszą matrycą, wyposażone w zintegrowany kalibrator i kaptur ochronny to wydatek rzędu 5000 zł lub więcej (EIZO ColorEdge CG2420, CG247X, CG7230, CG277, CG248-4K).
Na kalibrację monitora składają się zazwyczaj dwa etapy – kalibracja i profilowanie. W każdym z nich posługujemy się specjalnym urządzeniem pomiarowym – kolorymetrem lub spektrofotometrem (nazywanym potocznie kalibratorem), które, zamocowane na monitorze, dokonują pomiarów zmieniających się pól barwnych.
Pierwszy etap to ustawienie parametrów wyświetlania monitora. Profesjonalne monitory graficzne ustawiają się same, komunikując się poprzez oprogramowanie z urządzeniem kalibrującym. W pozostałych monitorach interaktywnie będziemy proszeni przez oprogramowanie o wyregulowanie w menu monitora takich ustawień jak: jasność, kontrast, punkt bieli oraz poziom świecenia poszczególnych kanałów RGB. Większość programów do kalibracji umożliwia regulację tych parametrów, a po ich wybraniu kreator kalibracji poprowadzi nas za rękę do następnego etapu, którym jest tworzenie profilu ICC.
Drugi etap kalibracji – profilowanie, polega na wyświetlaniu na ekranie monitora pól barwnych. Oprogramowanie za pomocą czujnika w urządzeniu kalibrującym mierzy możliwości odwzorowania oraz błąd koloru monitora. Po zakończeniu pomiarów, na ich podstawie generowany jest profil ICC monitora. Zapisany profil automatycznie ustawia się jako główny profil wyświetlania w systemie operacyjnym i od tej pory będzie ładował się wraz z każdym uruchomieniem komputera.
Większość niedrogich monitorów i ekranów laptopów dostępnych na rynku nie daje się poprawnie skalibrować. Dzieje się tak dlatego, że w zdecydowanej większości konstrukcji wykorzystywana jest tzw. kalibracja programowa. W procesie tym korekcje różnic między zadanymi a otrzymywanymi na monitorze wartościami odcieni, dokonywane są poprzez regulację sygnału wyjściowego karty graficznej. Skutkiem tego jest osiągnięcie zadanego poziomu odwzorowania bieli, jednak kosztem utraty odwzorowania pewnych odcieni, braku płynności podczas wyświetlania przejść tonalnych oraz pojawiających się dominant barw podstawowych podczas wyświetlania obrazów w skali szarości.
Kalibracja sprzętowa możliwa jest jedynie w monitorach dedykowanych do zastosowań graficznych i fotograficznych, np. EIZO ColorEdge. W tabeli Look-Up Table tych monitorów stosowany jest 16-bitowy opis każdej składowej. Daje to 16384 możliwych tonów dla każdej z barw podstawowych. Kalibracja sprzętowa umożliwia osiągnięcie nie tylko wyświetlania bieli o zadanych parametrach, ale również uzyskanie poprawnego odwzorowania tonalnego dla każdej z barw podstawowych bez utraty odcieni. Również wyświetlanie obrazów w skali szarości przeprowadzane jest bez dominanty któregoś z kolorów podstawowych. Kalibracja sprzętowa zachowuje wszystkie tony, odcienie barw i płynną gradację zdjęć wyświetlanych na ekranie.
