Warsztat / Teoria

Histogram to swego rodzaju wskaźnik rozkładu tonów obecnych na zdjęciu. Można go podejrzeć na ekranie LCD albo w elektronicznym wizjerze. Wygląda jak mały wykres złożony z linii, których wysokość zależy od liczby pikseli określonej jasności. Histogram pokazuje rozkład poziomów jasności w scenie, dlatego jest najlepszym drogowskazem, który pomaga w określeniu poprawnej ekspozycji. Wskazuje, czy ekspozycja powinna być jaśniejsza, czy też ciemniejsza.

Pozioma linia określa stopień jasności, od najciemniejszego po lewej do najjaśniejszego po prawej. Pionowa linia wskazuje liczbę pikseli określonej jasności

Standardowy histogram, który możecie wyświetlić w lustrzankach, to 256-stopniowa skala. Skrajny lewy koniec to 0, czyli zupełna czerń, natomiast prawy koniec to czysta biel, określona wartością 255. Stopnie pomiędzy tymi wartościami to skala szarości, których średnia wartość znajduje się pośrodku wykresu. Wysokość wykresu przy każdej wartości określa, ile pikseli danego tonu znajduje się w zdjęciu. Kształt histogramu się zmienia, w zależności od rozkładu i intensywności tonów w scenie.

Idealny histogram?

Histogram jest odzwierciedleniem tego, co znajduje się przed obiektywem aparatu. Jeżeli scena lub obiekt są ciemne, to histogram będzie skupiony po lewej stronie skali, jeżeli natomiast scena jest bardzo jasna, najwyższe wartości będą skupione przy prawym krańcu (pamiętajcie, lewa strona oznacza ciemne tony, a prawa najjaśniejsze). Jeżeli scena składa się z tonów średniej szarości, np. jest to brązowy koń na zielonej trawie, wtedy histogram będzie miał kształt pagórka w centralnej jego części. Nie ma czegoś takiego, jak jeden idealny histogram. Histogram pomaga rozpoznać scenę i znaleźć idealne parametry do właściwego jej zapisania.

Zdjęcie zdominowane przez bardzo jasne tony będzie miało mocno wypiętrzony histogram po prawej stronie

Aparat nie zawsze dobrze interpretuje daną scenę. Wbudowany system pomiaru światła jest zaprojektowany tak, by ekspozycja składała się głównie ze średnich tonów, dlatego sceny jaśniejsze (takie jak łabędź na śniegu) bywają niedoświetlone, a ciemniejsze (np. postać wyłaniająca się z mroku) prześwietlone. Aparat po prostu dąży do uśrednienia tonów zdjęcia. Sposobem na zapobieżenie temu jest skorzystanie z kompensacji ekspozycji. Za pomocą przycisku +/– można skorygować parametry aparatu i sprawić, aby zdjęcie było jaśniejsze lub ciemniejsze, niż przy zadanych wcześniej ustawieniach.

W tym momencie warto podeprzeć się histogramem, który może niejako podpowiedzieć na ile jaśniejsze czy ciemniejsze powinno być zdjęcie. By zrobić ładne zdjęcie piaszczystej plaży w południe, trzeba dążyć do tego, by histogram był blisko prawej krawędzi. Jeżeli tak nie jest, spróbujcie dodać trochę kompensacji ekspozycji i sprawdźcie histogram ponownie. Powtarzajcie tą czynność, aż wynik będzie zadowalający. Uważajcie jednak, jeżeli wykres dotyka krawędzi, oznacza to, że pewien obszar pozbawiony jest szczegółów, należy tego unikać.

Mocno kontrastowe zdjęcie będzie miało dużo wypiętrzeń zarówno po prawej (bardzo jasne tony), jak i po lewej (tony bardzo ciemne) stronie wykresu

Cienie i światła odcięte lub przycięte

Jeżeli histogram sięga aż do lewej lub prawej krawędzi, oznacza to, że część informacji ze zdjęcia została zagubiona. Jeżeli histogram jest przycięty od lewej, świadczy o tym, że najciemniejsze cienie będą totalnie czarne, bez jakichkolwiek szczegółów. Jeżeli jest to zdjęcie nocne, to nic nie stoi na przeszkodzie, by niektóre obszary fotografii były czarne, ale nawet w cieniach na niebie chciałoby się widzieć jakąś fakturę, jakiś mały detal. Gdy histogram dotyka do prawej krawędzi, oznacza to, że część zdjęcia jest przepalona, czyli jest idealną bielą i nie zawiera żadnych informacji.

W celu ułatwienia rozpoznania prześwietlonych lub niedoświetlonych obszarów zdjęcia, można uaktywnić ostrzeżenie o odcięciach tonów. Dzięki temu, oglądając zdjęcia, będziecie w stanie zobaczyć przycięte tony, które będą się świecić jako czarne lub kolorowe plamy. Będziecie wtedy wiedzieć, na co zwrócić szczególną uwagę.

Zdarza się, że przycięcie świateł jest nieuniknione. Mocno oświetlone obiekty, które aż biją światłem będą jasne i często nie zawierają w sobie specjalnych detali, więc prześwietlenie tych obszarów bywa dopuszczalne.

Poprawna ekspozycja

Zawsze powinno się naświetlać zdjęcia, by były jak najjaśniejsze, ale bez odciętych świateł - matryca aparatu zapisuje znacznie więcej informacji w sekcji świateł. W niektórych aparatach wykres jest mały i dosyć trudno stwierdzić, czy tony dotykają krawędzi, ale można włączyć ostrzeżenie o przycięciach.

Z reguły nie należy ufać wyświetlaczowi aparatu i nie oceniać na jego podstawie poprawności ekspozycji. Lepiej podeprzeć się histogramem i na jego podstawie rozpoznawać, czy zdjęcie jest niedoświetlone, czy prześwietlone, tak jak to pokazujemy poniżej.

Zdjęcie niedoświetlone. Jeżeli histogram skoncentrowany jest po lewej stronie, wskazuje to na fakt, że zdjęcie jest ciemniejsze niż średnia szarość. Jeżeli scena nie powinna być ciemna, oznacza to, że zdjęcie jest niedoświetlone.

Zdjęcie prześwietlone. Jeżeli histogram jest mocno wypiętrzony przy prawej stronie, znaczy to, że znajduje się w nim wiele tonów jasnych z przyciętymi światłami. Jeżeli scena nie jest faktycznie jasna, świadczy to o prześwietleniu.

Zdjęcie dobrze naświetlone. Histogram rozpina się na całej szerokości, nie dotyka żadnego ze skrajnych końców, ma szeroki zakres tonalny z pełną gamą cieni, półtonów i świateł. Delikatne przycięcie świateł, to lekko przepalone niebo.